Có những thách thức từ rủi ro suy thoái kinh tế thế giới, tiêu dùng thu hẹp và dòng vốn dịch chuyển sau sự chênh lệch lãi suất giữa các thị trường… nhưng dự toán ngân sách có quá cần thận trọng? Đây là ý kiến được trao đổi tại Tọa đàm “Dự toán Ngân sách Nhà nước năm 2023 – Triển vọng và thách thức” do Liên minh Minh bạch Ngân sách (BTAP) tổ chức tại Hà Nội vào chiều ngày 10/11/2022.
 |
| Quang cảnh Toạ đàm. |
Thu ngân sách 2022 vượt dự toán
Phát biểu tại toạ đàm, ông Nguyễn Minh Tân, Phó Vụ trưởng Vụ Ngân sách Nhà nước, Bộ Tài chính cho biết, tình hình thu ngân sách 2022 có nhiều tín hiệu tích cực, vượt dự toán, mặc dù trong bối cảnh kinh tế thế giới biến động rất nhanh, phức tạp, chưa có tiền lệ, tình hình trong nước cũng khó khăn hơn so với thời điểm xây dựng dự toán Ngân sách Nhà nước năm 2022.
Cụ thể, căn cứ tình hình thực hiện phát triển kinh tế – xã hội, thực hiện nhiệm vụ Ngân sách Nhà nước 9 tháng đầu năm, đánh giá ước thực hiện Ngân sách Nhà nước năm 2022 tổng thu là 1.614,1 nghìn tỷ đồng, tăng 14,3% so với dự toán. Tỷ lệ huy động vào Ngân sách Nhà nước đạt 17,2% GDP; thuế phí đạt 13,9% GDP. Tổng chi Ngân sách Nhà nước khoảng 2.035,4 nghìn tỷ đồng, tăng 14,1% so với dự toán. Theo đó, ước bội chi Ngân sách Nhà nước 421,3 nghìn tỷ đồng, bằng 4,5% GDP. Dự kiến đến ngày 31/12/2022, dư nợ công khoảng 43-44% GDP.
Về dự toán Ngân sách Nhà nước 2023, căn cứ vào các chỉ tiêu kinh tế vĩ mô năm 2023, tăng trưởng kinh tế khoảng 6,5%p tốc độ tăng chỉ số giá tiêu dùng (CPI) bình quân khoảng 4,5%; tăng trưởng kim ngạch xuất khẩu khoảng 8%; giá dầu thô 70 USD thùng, dự toán thu Ngân sách Nhà nước năm 2023 là 1.620,7 nghìn tỷ đồng, tăng khoảng 0,4% so với ước thực hiện năm 2022.
Tỷ lệ huy động vào Ngân sách Nhà nước khoảng 15,7% GDP trong đó từ thuế, phí khoảng 13,3% GDP. Dự toán chi Ngân sách Nhà nước năm 2023 là 2.076,2 nghìn tỷ đồng, tăng 16,3% so vói dự toán năm 2022. Bội chi Ngân sách Nhà nước là 455,5 nghìn tỷ đồng, tương đương 4,42% GDP, nợ công đến cuối năm 2023 khoảng 44 – 45% GDP.
Bình luận về dự toán Ngân sách Nhà nước 2023, ông Vũ Sỹ Cường, Phó Trưởng bộ môn Phân tích chính sách tài chính, Khoa Tài chính công – Học viện Tài chính cho rằng dự toán đã có nhiều điểm tích cực.
Thứ nhất, dự thảo có đánh giá và thuyết minh định hướng cơ bản về thay đổi chi tiêu Ngân sách Nhà nước, có thuyết minh về thay đổi các khoản thu, chi chính. Dự thảo cũng đã có đánh giá và so sánh với ước thực hiện 2022 về thu và chi cân đối Ngân sách Nhà nước.
Bên cạnh đó, về dự toán chi cân đối Ngân sách Nhà nước, bản dự thảo đã cho thấy xu hướng thay đổi cơ cấu chi tiêu theo hướng phù hợp hơn khi giảm tỷ trọng chi thường xuyên; chi đầu tư phát triển chiếm 35% tổng chi Ngân sách Nhà nước, tăng 2,4 điểm phần trăm và tăng 38,1% về giá trị so với dự toán năm 2022; chi thường xuyên chiếm 56,5% tổng chi Ngân sách Nhà nước, tăng 5,4% so với dự toán năm 2022.
Liệu có quá thận trọng?
Trao đổi tại toạ đàm, các chuyên gia cho rằng dự báo số tăng thu quá thận trọng trong bối cảnh vĩ mô hiện nay, chỉ tăng khoảng 0,4% so với ước thực hiện năm 2022; tổng thu Ngân sách Nhà nước giai đoạn 2023 – 2025 chỉ tăng 10,3% so với thu Ngân sách Nhà nước ba năm 2020 – 2022; dự kiến tỷ lệ huy động vào Ngân sách Nhà nước khoảng 15,7%GDP. Có thể thấy tỷ lệ này thấp hơn nhiều trung bình giai đoạn 2016-2021 (trung bình 24,6% tính theo GDP cũ và 18,5 % nếu tính theo GDP điều chỉnh).
TS. Bùi Đặng Dũng, nguyên Phó chủ nhiệm Ủy ban Tài chính – Ngân sách Quốc hội chia sẻ: “Ngày 20/10 vừa qua, theo dõi báo cáo của Chính phủ về Dự toán Ngân sách Nhà nước 2023 và báo cáo Thẩm tra của Ủy ban Tài chính – Ngân sách Quốc hội, tôi thấy dự toán thu ngân sách năm 2023 quá thận trọng, thiếu tích cực”.
Mặt khác, tỷ lệ thu ngân sách trên tổng GDP giảm có thể là một tín hiệu đáng mừng cho sự giảm nhẹ gánh nặng thuế đối với người dân và doanh nghiệp, tuy nhiên, nếu chi ngân sách vẫn cao thì công tác cân đối ngân sách sẽ gặp khó khăn.
Thêm vào đó, thực tế gánh nặng thuế, phí đối với doanh nghiệp và người dân không có khuynh hướng giảm chưa kể gánh nặng không chính thức, các chuyên gia đồng tình cho rằng các chỉ tiêu cần được xây dựng sát với thực tiễn và thực hành hiện nay nhằm tránh các rủi rõ vì dự báo sai.
Bên cạnh đó, chưa thấy báo cáo đề cập đến các phương án dự phòng trong trường hợp nguồn thu Ngân sách Nhà nước có biến động mạnh, chưa có kịch bản khác nhau cho kế hoạch tài chính Ngân sách Nhà nước ba năm hoặc trung hạn.
Ngoài ra, cơ cấu chi Ngân sách Nhà nước có sự thay đổi rất lớn với việc tăng mạnh chi đầu tư chiếm 35% tổng chi cân đối Ngân sách Nhà nước 2023 tăng 2,4 điểm phần trăm, tăng 38,1% về số tuyệt đối so với dự toán năm 2022 nhưng các chuyên gia cho rằng giải pháp cho việc giải ngân là chưa rõ. Nếu tiếp tục giải ngân kém như những năm vừa qua, thì sẽ ảnh hưởng đến tăng trưởng kinh tế, tính thanh khoản của thị trường vốn và thị trường tiền tệ.
PGS.TS. Nguyễn Đức Thành, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Kinh tế và Chiến lược Việt Nam (VESS), một thành viên của Liên minh Minh bạch Ngân sách (BTAP) chia sẻ: “Một số chỉ tiêu quan trọng như thu ngân sách cần được dự báo và đặt mục tiêu sát với thực tiễn của nền kinh tế hiện nay. Thêm vào đó, cần có sự đánh giá thận trọng hơn về các rủi ro vĩ mô đã hiện hữu sẽ ảnh hưởng như thế nào đến thu-chi ngân sách 2023 và sau đó, đồng thời dự kiến những giải pháp tình thế khi những rủi ro đó xảy ra”.
Giải đáp các thắc mắc trên, ông Nguyễn Minh Tân, Phó Vụ trưởng Vụ Ngân sách Nhà nước, Bộ Tài chính cho rằng, sở dĩ con số tăng thu ngân sách năm 2023 theo dự toán không cao do tình hình kinh tế vĩ mô hiện tại đang có nhiều biến động. Minh chứng là trong 6 tháng đầu năm, tốc độ thu ngân sách ở khoảng 11% dự toán nhưng trong những tháng gần đây, tốc độ thu chỉ còn khoảng 6%, có tháng là 4% cho thấy doanh nghiệp đang gặp những khó khăn nhất định trong việc duy trì sản xuất kinh doanh. Bên cạnh đó, diễn biến kinh tế thế giới cũng nhiều khó lường, trong kịch bản cập nhật gần nhất của IMF tháng 10 cho thấy suy giảm kinh tế đang hiển hiện rõ rệt.
Chính vì vậy, cần lựa chọn giải pháp chủ động để ứng phó với những biến động thế giới và trong nước. Sau đó, sẽ điều hành trên mục tiêu chắc chắn đó thì khả thi hơn.
Đối với việc giải ngân vốn đầu tư công chậm, ông Tân cho rằng bên cạnh nguyên nhân do việc đấu thầu, giải phóng mặt bằng chậm thì tổng vốn đầu tư năm 2022 tăng nhiều so với năm 2021 do triển khai gói kích cầu kinh tế – xã hội, vì vậy mặc dù tốc độ ngân không cao nhưng số tuyệt đối so với cùng kỳ năm ngoái vẫn cao. Mặt khác còn đến từ việc giá vật liệu, xăng dầu biến động.
Đại diện Bộ Tài chính khẳng định tất cả những vấn đề trên sẽ được cải thiện trong năm tới, chắc chắn giải ngân đầu tư công 2023 sẽ khả quan hơn năm 2022.
Quỳnh Trang
